De scheepsbouwers van Wera

Heel langzaam beginnen we weer te reizen. De corona pandemie heeft vele levens geëist en nog steeds worden dagelijks duizenden mensen besmet en overlijden velen ten gevolge van deze vreselijke ziekte. Hoe anders was het toen ik in 2017 de scheepsbouwers van Wera bezocht. Zij wonen op een geïsoleerd eiland en bouwen al honderden jaren hun schepen zonder bouwtekeningen. De kennis gaat over van vader op zoon. Ik arriveerde met de Ombak Putih, een met de hand gebouwde schoener, die plaats biedt aan 24 passagiers en 20 bemanningsleden. Voor het bezoek was de Ombak Putih een boot zoals er velen zijn. Na mijn bezoek heeft de boot een bijzondere status gekregen. Lees hier het verslag.

‘Het zit allemaal hier.’ De man tikt met zijn rechter vinger op zijn hoofd. Ik ben in Wera, een dorp op het Indonesische eiland Sumbawa, de thuishaven van de Bugineze scheepsbouwers. Zij bouwen hun schepen nog steeds met de hand. Ik heb de man zojuist de vraag gesteld hoe hij zulke prachtige en grote schepen kan bouwen zonder gebruik te maken van bouwtekeningen. En, toeval of niet,

ik ben zojuist van boord van de Umbak Putih gegaan, een schoener die op dezelfde wijze in dit dorp is gebouwd. Dafrin is een rustige en bescheiden man met een grote glimlach. Mijn vraag is volgens hem een overbodige vraag. Het bouwen van schepen zit bij hem in het bloed. Maar voor mij blijft het verbazingwekkend dat een dorp schepen bouwt met een waterverplaatsing van 350 ton en een lengte van 40 meter. Het blijft voor mij een technisch hoogstandje.
Voor de Bugineze bevolking is het bouwen van schepen traditie en gaat over van generatie op generatie. ‘We kunnen niet tekenen; we werken vanuit onze ervaring. We weten precies welk onderdeel waar moet en dat zit hier allemaal in mijn hoofd. En dat leer ik vervolgens weer aan mijn kinderen.’ Hij wijst naar de verschillende onderdelen die op de grond liggen. Voor mij een wirwar van houten onderdelen, voor hem de normaalste zaak.

Wat opmerkelijk is dat de Bugineze scheepsbouwers alleen maar basismateriaal gebruiken. Beitels, een hamer, een zaag en een omslagboor. De onderdelen worden niet met spijkers of schroeven aan elkaar bevestigd. Men gebruikt uitsluitend houten pennen die in het hout worden gedreven. ‘IJzeren materialen gaat snel roesten in het zeewater. Zij wormen de zwakste onderdelen van het schip.’ Schuurpapier wordt gemaakt van gemalen kalksteen en papaja bladeren.

Terwijl ik Dafrin aan het werk zie, valt mij de hechte gemeenschap op. Iedereen helpt mee, of het nu zagen, timmeren of opruimen is. Het is een project van iedereen. Het staat in schril contrast tot de geïndustrialiseerde westerse scheepsbouw. De Bugineze bevolking trekt volledig haar eigen plan. Dafrin vertelt me dat iedere schoener die hier wordt gebouwd twee masten en zeven zeilen heeft. ‘Het beschermt de passagiers tegen onheil.’ Hij trekt aan zijn sigaret en vertelt me over de rituelen voordat de bouw begint, tijdens en na afloop van de bouw. ‘Voordat de kiel wordt gelegd, wordt al het hout besprenkeld met het bloed van een kip. De geest van het hout accepteert het offer waardoor de boot een ziel krijgt. Als de boot bijna is voltooid, wordt, afhankelijk van de grootte van de boot, een geit of een koe geofferd. De voorpoten worden van het lichaam afgehakt en op de boeg van de boot gelegd. De achterpoten worden in de hut van de kapitein gelegd. Net als bij het eerste offer, voedt dit offer de ziel van de boot. Zodra de boot helemaal klaar is, wordt een kip of een geit of een koe geofferd. Dit gebeurt in het dorp zelf en alle inwoners doen hier aan mee. Dit offerfeest vindt altijd plaats bij hoogtij. Tijdens deze ceremonie wordt de boot te water gelaten waarna de dorpelingen aan boord gaan en gezamenlijk bidden voor en behouden vaart.’

Het bouwen van een dergelijke boot duurt gemiddeld achttien maanden. En daar wringt vaak wel de schoen omdat opdrachtgevers vaak haast hebben. Een Bugineze boot van 15 meter kost ongeveer € 120.000,- en een exemplaar van 40 meter € 600.000, -. De inrichting van de boot is hier niet bij inbegrepen.
Als ik weer aan boord ga van de Umbak Putih, kijk ik toch anders naar deze prachtige schoener. En ik hoop van harte dat de Bugineze bevolking in staat blijft hun handwerk te blijven uitoefenen in deze veranderende wereld.


SeaTrek Sailing Adventures biedt reizen op de Umbak Putih (24 slaapplaatsen) en de Katharina (12 slaapplaatsen) aan. De 'Dances, dragons and magical lakes' reis voert onder andere langs het eiland Sumbawa waar je getuige kunt zijn van de Bugineze scheepsbouw. Kijk hier voor meer informatie.